Włochy
Bolonia, katedra San Pietro
Marek SztorcBolonia, katedra San Pietro
Bologna, cattedrale di San Pietro
Bolonia, katedra św. Piotra
Lokalizacja: Bolonia, Via dell’Independenza (44.495799, 11.343255)
Budowa: 1184, 1621-1622, 1743-1747
Architekt: Domenico Tibaldi, Niccolo Donati, Giovanni Battista Natali, Alfonso Torreggiani
Styl: barok, późny barok
HISTORIA. Pierwszy kościół katedralny na tym miejscu wzniesiono w 1. połowie X w. Został on zniszczony w wyniku pożaru w 1141 r. Na jego miejscu wzniesiono nową katedrę, którą konsekrował w 1184 r. papież Lucjusz III. Była to dużych rozmiarów romańska trójnawowa świątynia o długości 70 metrów. W 1222 r. katedra została uszkodzona w czasie trzęsienia ziemi i do 1234 r. prowadzono prace przy jej odbudowie. W 1254 r. ukończono budowę dzwonnicy. W 1575 r. rozpoczęła się gruntowną przebudowa katedry pod kierunkiem Domenico Tibaldi, z tego okresu pochodzi obecne prezbiterium. W 1599 r. zawaliły się sklepienia kościoła co doprowadziło do gruntownej przebudowy w stylu barokowym pod kierunkiem Niccolo Donati. W latach 1621-1622 Giovanni Battista Natali nakrył nawę wysokim sklepieniem. W latach 1743-1747 przeprowadzono późnobarokową przebudowę katedry pod kierunkiem Alfonso Torreggiani, która nadała świątyni obecny układ przestrzenny i fasadę.
ARCHITEKTURA. Barokowy kościół złożony jest z szerokiej nawy ujętej pięcioma parami kaplic bocznych połączonych ze sobą wąskimi przejściami oraz z węższego prezbiterium zamkniętego z trzech stron wielobocznymi apsydami. Od południa do prezbiterium dostawiona jest dzwonnica. Dwukondygnacjowa fasada rozczłonkowana jest zdwojonymi pilastrami korynckimi i przedzielona wydatnym gzymsem z belkowaniem. W dolnej, pięciodzielnej kondygnacji znajdują się trzy portale wejściowe, z których największy środkowy, ujęty jest kolumnami i zwieńczony przerwanym półkolistym naczółkiem z herbem papieża Benedykta XIV. Górna trójdzielna kondygnacja ujęta jest spływami z posągami św. Piotra (wyk. Agostino Corsini) po lewej i św. Pawła (wyk. Piero Verschaf) po prawej. W środkowym polu znajduje się duże okno zamknięte łukiem odcinkowym i zwieńczone trójkątnym przerwanym naczółkiem. Fasadę nakrywa trójkątny fronton. Wewnątrz ściany nawy głównej rozczłonkowane są potężnymi filarami opiętymi parami pilastrów i dźwigającymi wydatny obiegający gzyms z belkowaniem. Między filarami rozmieszczone są półkoliste arkady kaplic bocznych, po trzy wielkie i po dwie znacznie mniejsze, nad którymi nadwieszone są ambony o zdobionych balustradach. Kontrfasada ujęta jest potężnymi kolumnami między którymi wstawiony jest portal wejściowy ozdobiony alegorycznymi posągami. Nawa nakryta jest sklepieniem kolebkowym z lunetami na gurtach. Wielkie kaplice boczne nakryte są sklepieniami kolebkowymi, ułożonymi poprzecznie do nawy głównej. Prezbiterium ujęte jest w narożnikach potężnymi kanelowanymi korynckimi kolumnami, pojedynczymi od wschodu i podwójnymi od zachodu. Nakrywa je sklepienie krzyżowe zaś nad apsydą sklepienie konchowe. Na zewnątrz ściany kościoła opięte są pilastrami. Z filarów oddzielających kaplice wyrastają przypory podtrzymujące sklepienie nawy. Nad nawą i prezbiterium dachy dwuspadowe, nad kaplicami dachy jednospadowe. Dzwonnica zbudowana na planie kwadratu, wysoka na 70 metrów, w najwyższej kondygnacji przebita półkolistymi arkadami, nakryta kopulastym hełmem. Na wieży zawieszony jest dzwon „Nonna” (Babcia), odlany w 1594 r. ważący 3000 kg.
WYSTRÓJ I WYPOSAŻENIE WNĘTRZA. Prezbiterium posiada bogatą dekorację malarską. W tylnej lunecie znajduje się scena Zwiastowania, którą namalował Lodovico Carracci w 1619 r., na krótko przed śmiercią, sklepienie zdobi fresk Ojciec Przedwieczny, który wykonał Prospero Fontana w 1579 r. zaś sklepieniu apsydy widnieje Chrystus wręczający klucze św. Piotrowi, XVI-wieczne dzieło Cesare Fiorini i Cesare Aretusi. Na mensie ołtarza głównego ustawiona jest romańska grupa Ukrzyżowania złożona z wykonanych w XII w. z drzewa cedrowego posągów Chrystusa, św. Marii Magdaleny i św. Jana Ewangelisty. W nawie przy wejściu ustawione są dwa lwy z czerwonego marmuru pochodzące z romańskiego portalu (porta dei leoni) i podtrzymujące kropielnice. W kaplicach bocznych znajdują się późnobarokowe ołtarze z rzeźbami i obrazami, często pochodzącymi z XIX i XX w. W pierwszej kaplicy po lewej stronie od wejścia ustawiona jest duża marmurowa chrzcielnica, którą wykonał w 1698 r. Ferdinand de Saint-Urbain. W trzeciej kaplicy po lewej stronie znajduje się obraz św. Ignacego z Loyola, namalowany w 1737 r. przez Donato Creti. Cennym zabytkiem jest ustawiona w pierwszej kaplicy po prawej stronie od wejścia terakotowa rzeźbiona Grupa Opłakiwania Chrystusa, którą wykonał w latach 1522-1526 pochodzący z Ferrary rzeźbiarz Alfonso Lombardi. W niewielkiej czwartej kaplicy po prawej stronie znajduje się obraz Święta Rodzina ze św. Rochem i św. Jakubem Większym, namalowany w 1728 r. przez Marcantonio Franceschini. W ostatniej piątej kaplicy umieszczony jest obraz Donato Creti przedstawiający św. Karola Borromeusza z 1740 r.
LITERATURA
Knaurs Kulturführer in Farbe. Italien, opr. zb. Augsburg 2000
Strona internetowa: http://churchesofvenice.com/bologna.htm#duomo
Bolonia, katedra San Pietro
Inne kościoły w Bolonii opisane na stronie zabytkowekoscioly.net
Bolonia, bazylika San Domenico
Bolonia, bazylika San Petronio
Bolonia, bazylika San Giacomo Maggiore
Bolonia, bazylika Santo Stefano
Bolonia, katedra San Pietro
Bolonia, kościół Madonna di San Luca
Bolonia, kościół Santa Maria della Vita