Rumunia
Braszów, Czarny Kościół
Marek SztorcBraszów, Czarny Kościół
Brașov, Biserica Neagră
Lokalizacja: Brașov, Johannes Honterus 2 (45.641063, 25.588213)
Budowa: 1385-1477
Styl: gotyk
Nazwa Czarny Kościół wzięła się od poczerniałych ścian świątyni w czasie wielkiego pożaru w 1689 r. Warto dodać, że Czarny Kościół jest najdalej położoną na południowym wschodzie Europy wielką świątynią gotycką.
HISTORIA. Kościół zbudowany został w latach 1385-1477. W pierwszym etapie od 1385 do 1410 r. wzniesiono prezbiterium. W 1421 r. najazd tatarski wstrzymał prace przy budowie korpusu nawowego, które wznowiono w 1423 r. Następnie w 1471 r. na skutek trzęsienia ziemi wstrzymano prace nad budową wieży południowej. Uważa się, że w 1477 r. budowa kościoła dobiegła końca. W 1542 r. po przyjęciu przez mieszczan Braszowa luteranizmu kościół został zamieniony na świątynię protestancką. W 1689 r. kościół został poważnie zniszczony w czasie pożaru a prace przy jego odbudowie trwały kolejne dziesięciolecia.
ARCHITEKTURA. Gotycki kościół złożony z trójnawowego, pięcioprzęsłowego korpusu halowego oraz trójnawowego, trójprzęsłowego prezbiterium z obejściem, zamkniętego siedmiobocznie. Od zachodu kościół poprzedza masyw wieżowy z ukończoną wieżą południową a od północy do prezbiterium przylega zakrystia.
Na zewnątrz ściany kościoła opięte są przyporami, w prezbiterium ze smukłymi sterczynami. Między przyporami rozmieszczone są okna ostrołukowe z maswerkami, w prezbiterium dwudzielne a w korpusie dwu-, trój- i czterodzielne. Korpus i prezbiterium nakrywają dachy dwuspadowe. Zachodni masyw wieżowy z dwoma wieżami zbudowanymi na planie kwadratu, z ukończoną tylko wieżą południową nakrytą zdwojonym hełmem ostrosłupowym. Wieża północna nieukończona, doprowadzona do wysokości podstawy dachu. Portale gotyckie prowadzące do wnętrza o różnorodnych formach, zamknięte są ostrołukowo, półkoliście, trójliściem lub w tzw. ośli grzbiet.
Wewnątrz korpus nawowy podzielony jest ośmiobocznymi kolumnami podpierającymi XVII-wieczne sklepienie krzyżowe. Nawy boczne korpusu przedzielone są w połowie wysokości emporami, w dolnej części otwarte są na nawę główną ostrołukowymi arkadami. W przyziemiu nawy boczne nakryte są sklepieniami krzyżowo-żebrowymi a empory sklepione są krzyżowo. Prezbiterium z obejściem wsparte na trzech parach smukłych ośmiobocznych filarów podpierających sklepienie krzyżowe.
WYSTRÓJ I WYPOSAŻENIE WNĘTRZA. W prezbiterium w neogotyckim ołtarzu z 1866 r. umieszczony jest obraz Kazanie na Górze. W nawie głównej, po jej prawej stronie, znajduje się barokowa ambona z 1696 r., wsparta na filarze z postacią Mojżesza trzymającego tablice przykazań. Po środku nawy głównej ustawiona jest późnogotycka chrzcielnica, odlana w 1472 r. z brązu o kielichowym kształcie. Na chórze umieszczone są dobrze zachowane wielkie organy, wykonane w 1839 r. w zakładzie Carla Augusta Buchholza w Berlinie. W nawach bocznych ustawione są drewniane polichromowana renesansowe stalle z XVI w.? Na zapleckach stalli zawieszone są anatolijskie kobierce, składane w kościele jako wota dziękczynne przez braszowskich kupców, po powrocie z kupieckich wypraw do Imperium Otomańskiego. Na ścianach kościoła umieszczone są liczne epitafia i płyty nagrobne. W tympanonie portalu w kruchcie południowej widnieje cenny fresk z 1476 r. przedstawiający Matkę Bożą z Dzieciątkiem adorowaną przez święte Katarzynę i Barbarę. Fundatorami fresku byli przypuszczalnie król Węgier Maciej Korwin i jego żona Beatrycze Aragońska.
LITERATURA
Brykowski Z., Chrzanowski T, Kornecki M., Sztuka Rumunii, wyd. Ossolineum 1979
Figiel S. Siedmiogród. W łuku rumuńskich Karpat, Pruszków 2019
Galusek Ł., Jurecki M., Rumunia. Przestrzeń, sztuka, kultura., wyd. BOSZ 2008
Braszów, Czarny Kościół
