śląskie
Katowice, bazylika św. Ludwika Króla i Wniebowzięcia NMP
Lokalizacja: Katowice - Panewniki, Panewnicka 76 (50.226821, 18.962464)
Budowa: 1905-1908
Architekt: Mansuetus Fromm
Styl: neoromanizm
HISTORIA. Franciszkanie przybyli do Starych Panewnik w 1902 r. W latach 1905-1908 zbudowali kościół według projektu architekta Mansuetusa Fromma, który był zakonnikiem franciszkańskim. Do najbardziej znaczących fundatorów kościoła należeli: Lazarus IV Henkel von Donnersmarck, Franz II Xaver Graf von Ballestrem oraz hrabia Hans Urlich von Schaffgotsch. W 1934 r. przy kościele została erygowana parafia.
ARCHITEKTURA. Dużych rozmiarów neoromański kościół wzniesiony z klinkierowej cegły, długi na 76 metrów. Złożony z trójnawowego korpusu bazylikowego w typie wiązanym, gdzie trzem przęsłom nawy głównej odpowiada sześć przęseł naw bocznych. Od południa do korpusu nawowego dostawiono rząd kaplic bocznych. Część wschodnia kościoła złożona jest z prostokątnego prezbiterium zakończonego półkolistą apsydą i ujętego po bokach mniejszymi apsydami oraz z ramion transeptu również zamkniętych półkolistymi apsydami. Apsyda południowego ramienia transeptu otoczona jest obejściem. Kościół od zachodu poprzedza dwuwieżowa fasada a nad skrzyżowaniem naw wznosi się kopuła.
Fasada ujęta po bokach czworobocznymi wieżami wysokimi na 48 m i nakrytymi ostrosłupowymi hełmami. W środkowej części fasady umieszczona jest wielka rozeta z maswerkiem a w przyziemiu znajduje się otwarty trójdzielny portyk z półkolistymi arkadami wejściowymi. Po bokach wież dostawione są półkoliste wieżyczki schodowe.
Elewacje boczne nawy głównej opięte są przyporami i przebite trójdzielnymi półkolistymi oknami, pod okapem dachu ściany obiega gzyms arkadkowy. Elewacje naw bocznych podzielone są przyporami podtrzymującymi łuki oporowe i przebite są parami zamkniętych półkoliście okien. Apsydy prezbiterium i ramion transeptu opięte są uskokowymi przyporami, między którymi rozmieszczone są dwudzielne zamknięte półkoliście okna a w najwyższej części zwieńczone są arkadkowymi galeriami. Nawę główną, prezbiterium i ramiona transeptu nakrywają dachy dwuspadowe, nad nawami bocznymi dachy jednospadowe. Nad skrzyżowaniem naw wznosi się kopuła wsparta na ośmiobocznym tamburze zwieńczona posągiem św. Franciszka.
Wewnątrz nawa główna podzielona na trzy strefy, w dolnej otwarta jest półkolistymi arkadami na nawy boczne, strefę środkową stanowi galeria płytkich półkolistych arkad a w najwyższej strefie rozmieszczone są duże trójdzielne okna także zamknięte półkoliście. Nawa główna i nawy boczne nakryte są sklepieniami krzyżowo-żebrowymi. Nad skrzyżowaniem naw wznos się kopuła.
WYSTRÓJ WNĘTRZA pochodzi przeważnie z czasu budowy kościoła i okresu po zakończeniu I wojny światowej. W prezbiterium ustawiony jest obraz z 1908 r. oraz stalle z tego czasu, w nawie głównej znajduje się ambona a na chórze muzycznym umieszczono organy wykonane w 1922 r. przez firmę organmistrzowską Berschdorf z Nysy. W ołtarzu w zakończeniu prawej nawy znajduje się rzeźbiona Pieta, którą wykonał rzeźbiarz Bruno Tschötschel z Wrocławia. W ołtarzu prawej apsydy ustawiony jest ołtarz z płaskorzeźbami przedstawiającymi sceny z życia św. Franciszka, wykonany w 1920 r. przez Georga Schreinera z Ratyzbony. W apsydzie zamykającej prawą nawę boczną umieszczony jest ołtarz z kopią obrazu Matki Bożej Częstochowskiej. Polichromię w apsydzie namalował w 1918 r. Otto Kowalewski. Witraże w kościele wykonał Victor Johann Hubert Maria von der Forst z Műnster w Westfalii, przedstawiają one m.in. św. Franciszka z Asyżu, św. Antoniego z Padwy, św. Ludwika i św. Elżbietę Węgierską oraz herby biskupa wrocławskiego, kardynała Georga Koppa i rodu Bellestrem.
LITERATURA
Pilch Z., Leksykon Zabytków Górnego Śląska, Warszawa 2008
Strona internetowa: https://www.parafia.panewniki.pl
Katowice, bazylika św. Ludwika Króla i Wniebowzięcia NMP
