lubelskie

Zamość, kościół Zwiastowania NMP, franciszkanów

Lokalizacja: Zamość, ul. Staszica 1 (50.715940, 23.255167)
Budowa: 1637-1665
Styl: barok

HISTORIA. Franciszkanie przybyli do Zamościa w 1589 r. staraniem hetmana Jana Zamoyskiego, który przekazał zakonnikom w użytkowanie drewniany kościół św. Krzyża. Obecny kościół został zbudowany w latach 1637-1665 z fundacji ordynata Tomasza Zamoyskiego i jego żony Katarzyny z Ostrogskich. Nazwisko autora projektu kościoła pozostaje nieustalone. W latach 1680-1685 Jan Michał Link przebudował kościół dodając szczyty nad fasadą i elewacją wschodnią. W 1808 r. klasztor franciszkanów w Zamościu został skasowany przez władze austriackie a kościół zamieniono na magazyn. W 1821 r. rząd Królestwa Polskiego odkupił Zamość od Zamoyskich i przekształcił miasto w twierdzę. Kościół został zamieniony na koszary artylerii i gruntowanie przebudowany. Obniżono wtedy dachy i rozebrano szczyty a wnętrze zostało podzielone na trzy kondygnacje. W okresie międzywojennym w kościele urządzono kino, a po II wojnie światowej część budynku przeznaczono na siedzibę Liceum Plastycznego.  W 1993 r. franciszkanie odzyskali kościół i podjęli starania o przywrócenie mu pierwotnego wyglądu.  W 2006 r. rozpoczęły się prace we wnętrzu kościoła, które polegały m.in. na wyburzeniu wewnętrznych kondygnacji. W latach 2017-2021 przeprowadzono gruntowne prace rekonstrukcyjne, które przywróciły kościołowi pierwotny barokowy wygląd.

ARCHITEKTURA. Barokowy kościół złożony z trójnawowego bazylikowego korpusu i niewyodrębnionego prezbiterium, zamkniętego półkoliście. Od północy i południa w zakończeniu naw bocznych dostawione są czworoboczne kaplice nakryte kopułami z latarniami. Fasada zachodnia kościoła jest trójkondygnacjowa. Dolną kondygnację stanowi wysunięty do przodu szeroki trójdzielny przedsionek z portalem zamkniętym przerwanym naczółkiem na osi. Górna kondygnacja cofnięta mocno do tyłu, z dużym oknem na osi ujęta jest po bokach półszczytami. Fasadę wieńczy wysoki szczyt ujęty spływami wolutowymi i nakryty półkolistym naczółkiem. Analogiczny szczyt wieńczy trójkondygnacjową elewację wschodnią. Elewacje boczne kościoła opięte są parami korynckich pilastrów, pomiędzy którymi rozmieszczone są prostokątne okna, w nawie głównej zamknięte łukiem odcinkowym a w nawach bocznych zamknięte półkoliście. Prezbiterium i nawę główną nakrywa wspólny dach dwuspadowy a nawy boczne nakryte są dachami jednospadowymi.

Wewnątrz pierwsze przęsło nawy głównej zajmuje chór muzyczny, podparty trzema półkolistymi arkadami. Ściany nawy głównej i prezbiterium opięte są parami korynckich pilastrów podtrzymujących przełamujący się gzyms z belkowaniem. Prezbiterium i nawę głową nakrywa sklepienie kolebkowe na gurtach. Nawa główna otwarta jest na nawy boczne półkolistymi arkadami. Nawy boczne nakryte są sklepieniami żaglastymi na gurtach.

WYSTRÓJ I WYPOSAŻENIE WNĘTRZA. Kościół jest pozbawiony zabytkowego wystroju i wyposażenia, które został rozproszone po kasacie klasztoru w 1808 r.

LITERATURA

Sztuka polska t. IV. Wczesny i dojrzały barok (XVII w.), wyd. Arkady, Warszawa 2013
Żabicki J., Leksykon zabytków architektury Lubelszczyzny i Podkarpacia, Warszawa 2013
Strona internetowa: https://franciszkaniezamosc.pl/parafia/historia-kosciola

Zamość, kościół Zwiastowania NMP, franciszkanów

• Poprzedni artykuł
• Następny artykuł